Hasan Sabbah neden ortaya çıktı? Bu ortaya çıkışta dönemin koşullarının etkisi neydi? Ve sonrasında Sabbah etkisinin asırlar boyu devam edişindeki nedenler nelerdir?
En temel sebebini söyledim zaten. İslam dünyasının siyasi egemenliğinin yeniden Sünni dünyanın eline geçmesi başlıca etken bana göre. Ama Hasan Sabbah’ın bu kadar kısa süre içerisinde güçlenmesinde, kısa sürede geniş bir taraftar kitlesine ulaşmasında sadece siyasi değil toplumsal etkenler de söz konusu. Hasan Sabbah oldukça zeki birisi, şartları kendi lehine çevirmeyi çok iyi başarıyor.
Özetlersek, Sünni hilafetin merkezi Bağdat’ı ele geçirip 110 yıl gibi uzun bir süre idare eden Şii Büveyhoğulları Devleti’ne, Selçuklular tarafından sonra verilmesi, ardından da diğer bir Şii devlet olan Fatimiler’in hedef seçilmesi, belli ki Şii dünyada ciddi bir reaksiyona neden oluyor ve Hasan Sabbah ortaya çıkıyor. O, güçlü bir mehdi inancına sahip. 12-20 yaşındaki gençler arasından seçtiği fedailerine ideolojisini öğretiyor, yani talim ediyor. Gerektiğinde takiyye yapmayı öğretiyor. Dailer çok iyi bir eğitimden geçiriliyorlar, zaman zaman farklı meslek gruplarına mensupmuş gibi davranıyorlar. İran’ın, henüz İslamiyet’in tam olarak yayılmadığı dağlık bölgelerde yaşayan gençler bilhassa hedef kitlesi oluyor. Hasan Sabbah, genelde yoksul ve dini bilgisi az olan bu kişileri bulup, kendi ideolojisine uygun şekilde, birtakım Batıni yöntemler de tercih ederek yetiştiriyor. Ama Hasan Sabbah’ı daha iyi anlayabilmek için nasıl bir ortamda yetiştiğini ve Alamut’ta bir devlet kurduğu zamana kadar geçen hayatını biraz bilmek gerekiyor.
Haşim Şahin – Türklerin Serüveni